source: https://baotreonline.com/van-hoc/tap-ghi/ba-den-mua-dong-quan-khan-may.baotre

Ở Tây Ninh có những câu ca dao, ca tụng núi Bà như: "Tây Ninh danh thắng núi Bà/ Uy linh trời tạc một tòa nên thơ" hay: "Tây Ninh có núi Điện Bà/ Có cầu Ba Móng, có chùa Vĩnh Xuân"... Đó là ngọn núi Bà Đen nằm cách thành phố Tây Ninh 11 km về phía Đông Bắc. Núi Bà Đen là quần thể di tích Núi Bà trải rộng 24 km², gồm 3 ngọn núi tạo thành: Núi Heo - Núi Phụng - Núi Bà Đen. Núi Bà Đen cao 986m cao nhất Nam Bộ. Hệ thống chùa Điện Bà ở núi có chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng, chùa Hang và một số hang động được các tăng ni, phật tử sửa chữa làm nơi thờ tự như động Thanh Long, động Ông Hổ, động Ba Cô, động Ba Tuần, động Thiên Thai, động Ông Tà... Núi Bà Đen gắn với truyền thuyết nàng Lý Thị Thiên Hương với mối tình cùng Lê Sỹ Triệt vào thời vua Gia Long chống lại nhà Tây Sơn, tương truyền vào khoảng nửa cuối thế kỷ 18, những cuộc đánh nhau giữa Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn đã đẩy nhân dân lâm vào cảnh khốn khổ lầm than. Nguyễn Huệ dấy lên cao trào Tây Sơn dẹp thù trong giặc ngoài. Bấy giờ có người thanh niên tên Lê Sỹ Triệt, quê ở Quang Hóa (tức huyện Trảng Bàng tỉnh Tây Ninh ngày nay) tài cao, chí lớn, vì nước nhà nên chia tay người yêu là Lý Thị Thiên Hương lên đường phò Nguyễn Huệ giữ nước. Lý Thị Thiên Hương là cô gái xinh đẹp với làn da ngăm ngăm đen, thùy mỵ, đức hạnh. Người yêu lên đường vì nghĩa lớn, cô ở nhà sống trong vòng vây của cường hào ác bá nhưng vẫn một lòng chung thủy với người yêu. Một hôm, cô bị cưỡng bức, vì giữ tiết hạnh nên cô gieo mình xuống núi quyên sinh. Sau đó ít lâu, Thiên Hương về báo mộng cho sư trụ trì chùa núi biết nơi thân thể cô đang bị gió sương vùi dập. Thi thể cô được đem về mai táng, phụng thờ. Núi Bà Đen đã được công nhận xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh từ ngày 21/1/1989.

Núi Bà trong con mắt của văn nhân, thi sĩ trông giống như chiếc nón lá bài thơ khổng lồ được úp trên một cánh đồng màu xanh bát ngát, một bên là hồ Dầu Tiếng mênh mông, gợn sóng. Núi uyển chuyển, điệu đà, thay đổi hình dáng tùy theo thời tiết và khí hậu. Thời tiết tốt, nắng vàng rực rỡ, núi biêng biếc xanh, quẩn quanh cùng mây trắng như rủ núi cùng... phiêu du trên cánh đồng bất tận. Núi nhấp nhô, ẩn hiện theo những con đường quanh co uốn, lượn đi từ Trảng Bàng, Gò Dầu về hướng núi. Ngày sương mờ đục, núi đen thẫm, trầm ngâm trong sương khói. Trước lúc trời mưa, mây quần tụ trên đỉnh núi Bà, người dân quen gọi là "núi đội nón", và mưa trút xuống, núi trắng trong màu mưa. Như lênh đênh, chìm nổi phận mình...Bởi núi trong chiến tranh còn là một "cao điểm" với thế phòng thủ chiến lược, là nơi đóng quân của 3 lực lượng: Biệt kích Mỹ,VC và VNCH.

Chẳng biết từ bao giờ, những sản vật của núi đã được du khách khắp nơi cho là đặc sản: Chuối núi Bà, đặc biệt là chuối hột, rất được quý ông "đau lưng nhức mỏi" ưa chuộng khi phơi khô ngâm rượu. Mãng cầu núi lại được quý bà ưa thích, nay đã được gắn nhãn thương hiệu Vietgap. Núi không có thịt thú rừng, song dơi núi, thằn lằn núi, ốc núi ... lại được ca tụng là những "mồi ngon" của những người thích "của độc, lạ" ham vui lai rai cùng bạn bè chiến hữu. Có lẽ vì thế, mà người ta săn lùng, tìm bắt cạn kiệt những con dơi núi, thằn lằn núi. Trên những vách núi trong các hang động, hoặc các ngách hang hốc đá, đã không còn thấy thằn lằn núi rình bắt mồi hay nằm sưởi nắng như ngày xưa. Chúng rút dần đến những nơi hẻo lánh, xa bước chân của con người lui tới. Các quán bán hàng đặc sản cũng đã vơi bớt vì không còn nguồn cung cấp, nhưng vẫn còn nhiều người nhắc đến khi có dịp đến với núi.

Mùa đông, một vùng chung quanh núi, thời tiết khí hậu lạnh hơn, nhất là về chiều và đêm khuya. Khi mà ánh mặt trời đã tắt hẳn về phía tây, nền trời kỳ ảo với những sắc mây ráng đỏ, thoáng chút tím mơ hồ. Núi như chìm ngập vào hơi sương. Hơi nước từ lòng hồ Dầu Tiếng từ từ bốc lên, tích tụ thành những màn hơi nước trắng mờ đục, lung linh huyền ảo dưới ánh sáng lấp loáng của bầu trời đêm. Có vẻ như núi giăng màn và đắp mền đi ngủ sớm? Một khối đen mờ nhạt nhòa dần vào màn sương, màn đêm. Những đêm trăng non, hình trăng lưỡi liềm như một dấu móng tay bấm vào mình núi, mơ màng như mắt nhìn của một nhan sắc kiêu sa tuổi vừa mười sáu mười bảy, hay những đêm trăng dát bạc, loang loáng trên hình thể núi như vết sữa tắm loang dần trên thân thể một kiều nữ giữa sông Ngân...

Và sáng sớm, khi ánh mặt trời lên cao, nhuộm vàng vạn vật đầu ngày. Sương tan, bầu trời cao xanh trong, thăm thẳm. Núi xuất hiện như một thiếu nữ, cổ choàng khăn mây trắng. Cứ bập bềnh, như ẩn hiện dưới mắt nhìn, mà nếu ở gần ta sẽ không thấy được vẻ hồn nhiên, nhí nhảnh của núi. Chỉ khi đứng thật xa, chọn một góc đứng, góc nhìn phù hợp, ta mới thấy núi lạ thường khi cổ quấn khăn mây, bỗng nghe một cảm giác lạnh chạy dài trên tay và thầm hỏi mùa đông năm nay trời có lạnh hơn mọi năm?...